Chińska tradycja medyczna liczy sobie już ponad 3 tysiące lat. Doświadczenie zebrane przez wieki i doskonalenie metod leczniczych na miliardach ludziach sprawia, że ten system zdrowotny nabiera wiarygodności. Właśnie przez tą wiarygodność, której w dzisiejszych czasach tak bardzo brakuje, warto chwilę pochylić się nad tą egzotyczną wiedzą ze wschodu.

Zdawałoby się, że to, co nowe i udoskonalone zarazem, jest lepsze. To stwierdzenie niestety nie pasuje do dzisiejszej medycyny, która już dawno zgubiła się we mgle niezliczonych badań, szukając ideału zdrowia. O ile błądzenie medycynie i ludziom, którzy ją tworzą można wybaczyć, o tyle to, że sprzedała się mamonie już wybaczyć się nie da. Wyliczankę należałoby zacząć od ośrodków naukowych a kończąc na lekarzach rodzinnych, którzy są opłacani przez koncerny farmaceutyczne, nie mające naszego zdrowia za główny cel swojej działalności. Dlatego szukanie wiedzy w starych księgach wydaję się racjonalnym wyborem. Chciałbym jeszcze zaznaczyć, że nie uważam naszej zachodniej medycyny za zło, bo sam korzystam z jej osiągnięć, ale mam wielki żal, że zagubiła profilaktykę zdrowotną i holistyczne podejście do pacjenta.

Filozofia zdrowia

Według chińczyków cały wszechświat opiera się na dwóch składnikach: energii i substancji. Są to dwie pierwotne i przeciwne, lecz uzupełniające się siły, które można odnaleźć w całym wszechświecie. Równowaga tych dwóch składników zapewnia człowiekowi długie i dostatnie życie. Jeśli jednego z nich zabraknie człowiek umiera. Śmierć oznacza, że energia i substancja oddzielają się od siebie. Pogląd ten jest kompleksowo opisany przez koncepcje jin-jang.

Jang zwane też czi oznaczający energię, która jest reprezentowana przez biel, słońce, światło, dzień, męską naturę, aktywność, radość, wszystko, co niematerialne, nie namacalne i niewidoczne dla oka.

Jin oznacza substancję związane jest z nią wszystko, co ciemne, cieniste jak noc, księżyc, wszystko, co kobiece, bierne, smutne, materialne, widzialne i namacalne.

Wzajemne oddziaływanie jin i jang jest przyczyną powstania wszystkiego, co nas otacza. Z nich powstaje pięć pierwiastków takich jak ogień, woda, ziemia, metal i drzewo, a z nich wszystkie inne rzeczy. W medycynie chińskiej jang często nazywa się czi, natomiast jin określane jest, jako soki lub krew.

Obrona organizmu przed chorobą

Choroba w organizmie jest zawsze nadmiarem lub niedoborem jang(czi i ciepła) lub jin(soków i krwii) w jednym lub większej ilości narządów. Krew płynie w naczyniach krwionośnych, a czi płynie w meridianach, czyli niematerialnych przewodach energetycznych. Przepływ czi i krwii jest ze sobą ściśle powiązany. Sprzyjają sobie lub hamują się wzajemnie w zależności czy organizm jest zdrowy lub chory.

W tradycyjnej medycynie chińskiej wyróżnia się pięć par narządów:
• Wątroba-pęcherzyk żółciowy
• Serce-jelito cienkie
• Śledziona(trzustka)-żołądek
• Płuca-jelito grube
• Nerki-pęcherz moczowyKażda para składa się z jednego narządu jin i jednego jang. Pierwszy z nich jest jin, a drugi jang. Narządy jin, służą do gromadzenia i wytwarzania czi i jin, natomiast narządy jang służą pobieraniu, wydalaniu, trawieniu i transportowi substancji odżywczych. Jeśli w którymś z narządów zużywa się więcej kwii lub czi jest on chroniony na dwa sposoby. Drugi z pary narządów stara się wyrównać niedobory, jaki wystąpił u partnera oddając mu swoje czi lub krew. Z drugiej strony tak samo postępuje narząd znajdujący się przed nim, np. jeśli w śledzionę występuje niedobór czi, wspiera ją żołądek. Krótko trwałe zaburzenie równowagi zostaje wyregulowane zanim pojawią się dolegliwości z tym związane.

Kiedy zaburzenie jakiegoś narządu jest dłuższe a możliwości samoregulacji zostaną wyczerpane może nastąpić do osłabienia innych narządów wewnętrznych, co pociąga za sobą możliwość powstania poważnych chorób.

Choroba organizmu

Wyróżnia się dwa czynniki chorobotwórcze, wewnętrzne i zewnętrzne. Do czynników wewnętrznych należą emocje i myśli, a do zewnętrznych wpływ klimatu, otoczenia i odżywiania. Równowaga jin i jang w organizmie

Kiedy równowaga w organizmie człowiek jest zachowania pozostaje on w dobrym zdrowiu. Dopisuje mu dobre samopoczucie, sen i odpoczynek przynosi regeneracje. Osoba w równowadze cieszy się także zdrową energią seksualną.

Niedobór Jang

Jeśli ilość czi i ciepła zostanie zredukowana w organizmie pod wpływem zimnego klimatu, przemęczenia lub ochładzających produktów spożywczych dochodzi do osłabienia jang. Poniżej przedstawiono objawy towarzyszące trzem różnym stanom osłabienia korzenia jang.

Jang jest zmniejszone, jin normalne

• Zmęczenie
• Zmęczenie po jedzeniu
• Trudności z koncentracją
• Szalony apetyt na słodycze
• Uczucie pełni, wzdęcia
• Papkowate bezkształtne wypróżnienia
• Słaba odporność
• Zimne ręce

Jang jest bardzo zmniejszone, jin normalne

• Wyczerpanie
• Zmęczenie umysłowe
• Brak inicjatywy
• Obawy, rezygnacja
• Szalony apetyt na słodycze
• Zapotrzebowanie na kawę
• Sen nieprzynoszący odpoczynku
• Częste marznięcie: zimne stopy, dłonie, pośladki
• Skłonność do biegunek
• Nocne oddawanie moczu
• Jasny mocz
• Uczucie pełni, wzdęcia
• Bolesne skurcze podczas miesiączki
• Poranny ból pleców, ustępujący przy poruszaniu się
• Niechęć do spożywania zimnych potraw i napojów
• Słabe libido, impotencja

Jin nadmiernie powiększone a jang zmniejszone

• Uczucie ciężaru w rękach i nogach
• Ociężałość
• Uczucie otępienia w głowie
• Podatność na przeziębienia z obfitą ilością śluzu
• Bardzo małe pragnienie
• Zimne dłonie
• Zapotrzebowanie na kawę
• Skłonność do częstych wypróżnień
• Ewentualnie nagromadzenie się wody w tkankach twarzy, rąk lub nóg
• Skłonność do przeziębień
• Ewentualna nadwaga

Teoretycznie z powyższych trzech stanów mogą wystąpić wszystkie lub tylko kilka wymienionych objawów, mogą też się łączyć. Nawet u zdrowego człowieka od czasu do czasu pojawiają się pojedyncze objawy chorobowe, po czym ustępują same z siebie.

Niedobór jin

Niedobór krwi – Jin i jang są osłabione

• Wrażliwość oczu na światło
• Ślepota zmierzchowa
• Mruganie oczami
• Zdrętwienie kończyn
• Skłonność do skurczu mięśni
• Blada twarz, blade powieki
• Psychiczna podatność na zranienia, wrażliwość
• Brak równowagi emocjonalnej
• Zmęczenie wskutek wysiłku emocjonalnego
• Trudność z zasypianiem

Niedobór jin – jin jest silnie zmniejszone i jang również jest zmniejszone

• Nocne poty
• Gorące stopy, zwłaszcza nocą
• Pragnienie, suche usta
• Zaburzenia snu
• Wczucie wewnętrznego gorąca
• Niepokój, nerwowość
• Podatność na stres
• Brak witalności, słaba odporność na obciążenie
• Ewentualne zawroty głowy
• Ewentualna utrata masy ciała

Nadmiar jang – jang nadmiernie zwiększone, jin zmniejszone

Uczucie gorąca w ciele

• Zaczerwienienie twarzy
• Nadmierna aktywność
• Dominująca osobowość, mocny głos
• Zaburzenia snu
• Silne pragnienie
• Potrzeba picia zimnych napojów i jedzenia zimnych potraw
• Skłonność do złości lub gniewu
• Ewentualnie szalony apetyt

Styl życia

W Chinach za sprawą taoistycznych mnichów postęp medyczny był napędzany dążeniem do nieśmiertelności lub przynajmniej do długowieczności. Aby dostąpić oświecenia mnisi musieli poświęcić wiele czasu ćwiczeniom medytacyjnym, nieraz życie ludzkie okazywało się za krótkie, aby osiągnąć zamierzony cel. Dążenie do długowieczności miało zagwarantować dostatecznie dużo czasu na zgłębienie wewnętrznej mądrości i wyzwolenia się od problemów ludzkiej egzystencji. Starania te zaowocowały niezliczonymi ćwiczeniami zdrowotnymi oraz rozwojem tradycyjnej medycyny chińskiej. Wszystkie te praktyki zaowocowały powstaniem stylu życia, który sprzyja długowieczności a składa się on z:

• Snu i odpoczynku
• Diety
• Umiarkowanych ćwiczeń fizycznych
• Pracy nad emocjami

Praca nad emocjami ma tutaj trochę szersze pojęcie niż tylko panowanie nad swoim zburzeniem lub działania pomimo strachu. Chodzi tutaj także o budowanie trwałych więzi międzyludzkich oraz pozytywną postawę do życia i otaczającego nas świata.

Dieta

Rola pożywienia bogatego w czi

Ludzki organizm zaopatruje się w energie z dwóch źródeł: Czi przedurodzeniowego i czi pourodzeniowego. Czi przedurodzeniowe przynosimy ze sobą na świat, a składa się ono z dwóch elementów. Pierwsze z nich to dziedzictwo genetyczne i kulturowe, takie jak wygląd i cechy charakteru specyficzne dla kultury, w której żyjemy. Drugim składnikiem jest czi karmiczne, które zawiera w sobie duchowe wrażenia z wcześniejszych egzystencji. Czi przedurodzeniowe jest podstawą życia, kiedy zostaje ona zużyta człowiek umiera.

Ilość dostępnego czi przedurodzeniowego jest z góry ustalona i nie ma możliwości jego uzupełnienia. Wszystkie ćwiczenia ruchowe i medytacyjne służą temu, aby wytważać czi pourodzeniowe i zapobiec zużywaniu się czi przedurodzeniowego.

Im więcej czi pourodzeniowego zostanie wytworzone, tym mniej zużywa się czi przedurodzeniowego. Dlatego tak ważny jest zdrowy tryb życia i dieta składająca się z pełnowartościowych pokarmów bogatego w czi.

Wybór pożywienia

Według TMC pożywienie powinno mieć następujący skład:

• 70% zboża
• 15% gotowane warzywa
• 5% produktów surowych
• 5% mięsa i ryb
• 5% mlecznych i pozostałych

Warto tutaj zauważyć, że owoce, orzechy i surowe warzywa zostały zakwalifikowane do pozostałych razem z produktami mlecznymi. Stanowią, więc one tylko ułamek zdrowej diety, jest to wręcz przeciwieństwo zachodnich zaleceń żywieniowych.

Posiłki

Powinno dążyć się do trzech posiłków dziennie oraz nie podjadanie między nimi. Przerwy miedzy posiłkami powinny być dostatecznie długie, tak aby poprzedni posiłek został całkowicie strawiony.

Śniadanie

Jest to najważniejszy posiłek w ciągu dnia, powinien być najbardziej obfity. Wczesna pora posiłku gwarantuje to, że zostanie on całkowicie strawiony i wykorzystany na potrzeby dziennej aktywności. Do tego zalecenia powinny stosować się szczególnie osoby z nadwagą, które opuszczając śniadania nadrabiają deficyt kalorii wieczorem obfitymi kolacjami, co sprzyja odkładaniu się tłuszczu.

Śniadanie powinno się składać z pełnoziarnistego zboża z dodatkami owoców, warzyw lub białka. To, jaką opcję wybierzemy zależy od naszych upodobań i metabolizmu.

Obiad

Można wybrać coś pasującego do pory roku i własnych preferencji smakowych. Obiad najlepiej nadaje się, aby włączyć niewielkie ilości mięsa lub ryby, 2 łyżki stołowe powinno wystarczyć. Surowe warzywa również najlepiej spożywać w porze obiadowej, jako że są trudne do strawienia, a układ trawienny najlepiej pracuje właśnie koło południa.

Kolacja

Powinna być mała i lekko strawna. Wegetariańska kolacja zapewni zdrowy sen. Najlepiej na kolację nadają się zupy, dania jednogarnkowe, duszone warzywa z niewielką ilością zbóż. Jedzenie białka przed snem jest niewskazane, ponieważ jest ciężko strawne, obciąża układ trawienny, który pod koniec dnia się wycisza. Niestrawione białko zalega w przewodzie pokarmowym powodując toksyczność.

Podczas przyrządzania posiłków trzeba mieć na uwadze trzy elementy, którymi charakteryzuje się zdrowy posiłek, mają one bardzo duży wpływ na to czy będziemy cieszyć się zdrowiem i długowiecznością.

Cechy zdrowego posiłku

Strawność

Jeśli przyjrzymy się tradycyjnym kuchniom z całego świata, zauważymy, że wszystkie wyspecjalizowały się w poprawie strawności lokalnego jedzenia poprzez odpowiednie przyrządzenie potraw z wykorzystaniem przypraw i obróbki cieplnej. Ma to służyć temu, aby jedzenie było dobrze przyswojone i nie powodowało odkładania się toksycznych złogów z niestrawionych resztek pokarmu. Dlatego najlepszą i najzdrowszą kuchnią jest kuchnia naszej babci. Tym większa szkoda, że powoli zanika u nas tradycyjna kuchnia a młodzi ludzie nie potrafią gotować, zadowalając się kanapką z serem.

Układ pokarmowy może strawić tylko ułamek spożywanych na surowo warzyw i owoców. Resztę wydala, nie uzyskując witamin ani składników odżywczych. Najlepszym wyznacznikiem tego czy jedzenie dostarczyło nam wszystkich substancji odżywczych jest samopoczucie po posiłku. Jeśli czujemy się po jedzeniu ociężali mamy wzdęcia i zgagę możemy być pewni, że posiłek jest źle trawiony i słabo go przyswoimy.

Ludzie prowadzący siedzący tryb życia i pracujący umysłowo, jedzenie surowych warzyw i owoców oznacza niedobór czi, wewnętrzne zimno, osłabienie odporności, trudności w koncentracji, słabe trawienie, przygnębienie, depresje i oziębłość seksualną.

Aby sprawić żeby jedzenie było strawniejsze można zastosować się do poniższych wskazówek:

• Gotowane potrawy są dla większości ludzi znacznie strawniejsze niż surowe warzywa, owoce i zboża
• Potrawy gotowane są znacznie strawniejsze niż posiłki z chleba
• Świeżo ugotowane posiłki są zazwyczaj wartościowsze i strawniejsze niż odgrzewane.
• Produkty mleczne, takie jak ser, twarożek, śmietana i jogurt osłabiają trawinie
• Strączkowe stają się strawniejsze przez dodanie świeżego imbiru i wodorostów.
• Zboża gotowane w postaci całego ziarna są pożywne, ale niekoniecznie strawne. Należy je moczyć minimum 7 godzin w wodze przed ugotowaniem.
• Siekane i drobno krojone mięso jest znacznie strawniejsze niż duże kawałki mięsa takie jak stek lub sznycel.
• Mrożonki, a zwłaszcza mrożone mięso jest ciężko strawne
• Silnie chłodzone potrawy i napoje oziębiają przewód pokarmowy i utrudniają przyswajanie pożywienia
• Słodycze, ciasta i soki owocowe osłabiają przewód pokarmowy i sprzyjają powstawaniu nadwagi, jeżeli spożywane są regularnie.
• Owoce są z reguły ciężko strawne, bowiem zazwyczaj zbierane są w stanie niedojrzałym
• Przyprawy podnoszą aktywność przewodu pokarmowego, poprawiają strawność wszystkich potraw i wzmacniają odporność.
• Dobrze pobudzają trawienie herbatki oraz napary z ziół i przypraw

Pożywienie bogate w czi

W dzisiejszych czasach najbardziej wartościowe pożywienie bogate w czi, które dostarczy organizmowi wszystkich makroelementów pochodzi z upraw ekologicznych. Produkty te są świeże, organiczne, wolne od GMO, pestycydów i hormonów. Wymusza to na nas wybieranie jakości a nie ceny. To prawda, że ekologiczne jedzenie jest droższe, ale nasze zdrowie jest warte każde go grosza. Bo jak mawiał Mickiewicz „…ty jesteś jak zdrowie; Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, Kto cię stracił.”

Natomiast kategorycznie trzeba unikać jedzenia pozbawionego czi, które osłabia organizm i dostarcza pustych kalorii, zaliczą się do nich:

• Wszelkiego rodzaju produkty mączne takie jak chleb, bułki, makaron, ciasta.
• Cukier(Owoce też zawierają dużo cukru, więc powinny być ograniczone)
• Żywność przetworzoną
• Wszystkie mrożonki
• Dania przygotowywane w mikrofalówce
• Złej jakości oleje i tłuszcze

Nie ma tu wielkiej filozofii i każdy z nas instynktownie wie, że jak używa się złych materiałów do budowy czegokolwiek to zbuduje się coś wadliwej jakości. To samo tyczy się naszego zdrowia i organizm powinien być zaopatrywany w produkty, które dostarczą mu wszystkiego, czego potrzebuje zapewniając przy tym wysoką jakość budulca.

Energetyczna natura

Klasyfikacja produktów spożywczych w zależności od ich rozgrzewającego lub chłodzącego charakteru stanowi podstawę dla równoważenia opisanych w tym artykule stanów niedoboru lub nadmiaru jang lub jin.

Produkty o zimniej lub chłodnej naturze obniżają poziom jang i wzmacniają jin dzięki ich chłodzącemu i nawilżającemu działaniu. Przy niedoborze jang potrzebne są neutralne, ciepłe oraz w małych ilościach gorące produkty spożywcze, które rozgrzewają i pobudzają; wzmacniając jang i obniżając jin.

Głównym problemem diet w dzisiejszych czasach jest nie uwzględnienie energetycznego charakteru pożywienia. Prowadzi to do zbyt dużej konsumpcji produktów mlecznych, owoców południowych i surowych warzyw. Odżywianie się tymi produktami przez dłuższy czas w szczególności zimą prowadzi do niedoboru jang i osłabienia czi pourodzeniowego.Tajemnica zdrowego odżywania oraz sztuki kucharskiej polega na tym, aby posiłki były zrównoważone termicznie. Podstawą diety powinny być produkty neutralne, które idealnie nadają się, aby ustabilizować rozchwiany stan zdrowia. Natomiast produkty ciepłe i chłodne powinny być dobierane w zrównoważony sposób. Aby nie doprowadzić do przegrzania czy wysuszenia organizmu, należy z umiarem używać gorących i zimnych pokarmów. Zwracanie uwagi na energetyczną naturę pokarmów pozwala uniknąć wielu poważnych błędów dietetycznych. Powyższy rysunek stara się zobrazować ilościowy udział danego produktu w naszej codziennej diecie.

Aby szybko zapamiętać działanie termiczne poszczególnych produktów na organizm wystarczy zobaczyć poniższą tabelkę:

Tabele z podziałem produktów spożywczych zgodnie z ich energetycznym działaniem można znaleźć tutaj

Warto tutaj nadmienić, że produkty mające zdolność do jednoczesnego odżywiania obu korzeni- jin oraz jang – należą do najwartościowszych. Większość produktów, umieszczonych na liście w Przemianie Ziemi w grupie neutralnej ma tę szczególną właściwość.

Dlatego też zboża połączone z roślinnym lub zwierzęcym białkiem służą od tysięcy lat za podstawę odżywiania we wszystkich kulturach świata. Wyjątkiem są nowoczesne kraje wysoko uprzemysłowione.

Pięć Smaków

Aby zrozumieć idea pojęcia Pięciu przemian trzeba wiedzieć, że wszystko, co smakuje łagodnie słodko, a więc mięso, ryby, jaja, zboża, strączkowe, tłuszcz oraz zasobne w skrobię warzywa, jest pożywne i ciężko strawne. Zaś wszystko, co aromatyczne, a więc gorzkie, kwaśnie ostre lub słone sprawia, że to, co słodkie zostaje dobrze strawione. I w ten sposób mamy nasze Pięć smaków.

Każdemu narządowi przypisany jest jedne ze smaków, który na niego oddziałowej.

Jeśli organizmowi dostarcza się wszystkie pięć smaków, każdy narząd otrzymuje przez cały rok dostatek siły i esencji życiowej. Rezygnacja z któregoś ze smaków oznacza, że część pokarmu nie będzie przyswojona. Natomiast nadmierna konsumpcja któregoś ze smaku prowadzi prędzej czy później do zaburzenia równowagi w organizmie. Wyjątek stanowi smak słodki, który działa harmonizująco. Dlatego naturalne i słodkie produkty powinny przeważać w naszym jadłospisie.

Jeśli jakiegoś smaku nam brakuje organy same nas o tym poinformują. Kiedy nasza śledziona i żołądek są osłabione będziemy łaknąć smaku słodkiego, jeśli wątroba jest osłabiona będziemy mieć ochotę na kwaśne. Natomiast pragnienie słonych potraw wymuszają na nas nerki.

Ćwiczenia fizyczne i umysłowe

Gorące emocje takie jak gniew, złość, agresja, zużywają bardzo dużo czi i na dłuższą metę wyczerpują płyny ustrojowe. Ponadto zaburzają harmonijny przepływ czi. Ćwiczenia usprawniające oddychanie i harmonizujące przepływ czi wpływają łagodząco na gorące uczucia.

Zimnie emocje, takie jak strach, frustracja, niechęć, chciwość i smutek, blokują przepływ czi i jego pozyskiwanie w narządach oddechowych, przewodzie pokarmowym i okolicach nerek. Ćwiczenia fizyczne wprawiające czi w ruch i uaktywniające organizm są bardzo pomocne. Stres emocjonalny na dłuższą metę zakłóca czynności trawienia. Efektem jest niedostateczne wykorzystanie pożywienia, objawiające się typowymi dolegliwościami, takimi jak uczucie pełni i wzdęcia.

Podsumowanie

Tradycyjna medycyna chińska dysponuje kompleksowym systemem zdrowotnym, który wprowadzony w życie zapewni nam zdrowie i długie życie. Wprowadzenie wszystkich nakazów dietetycznych z dnia na dzień jest niemożliwe. Przeszkadzają nam w tym nasze nawyki, uzależnienie od cukru czy kofeiny. Także duże tempo i styl życia, który wymaga od nas ciągłego bycia w ruchu z jednego miejsca na drugie o nieregularnych porach dnia, uniemożliwia nam zjedzenie pełnowartościowego posiłku.

Każdą zmianę trzeba zacząć od małych kroków. Na początku wystarczy wprowadzić pełnowartościowe ciepłe śniadanie zastępując nim bezwartościowe płatki śniadaniowe lub kanapki. Koniecznie trzeba pożegnać się z mikrofalówką. Posiłki można odgrzewać tradycyjnie w rondelku lub w opiekaczu elektrycznym. W międzyczasie warto byłoby się postarać mniej chodzić do Biedronki a częściej na bazar, gdzie można kupić wartościową i świeżą żywność.

Także warto by było mieć, choć trochę na względzie porę roku. Podczas zimniejszych okresów wskazane jest unikanie zimnych i chłodnych produktów. Podstawą naszej diety powinny wtedy stanowić gotowane i ciepłe dania, aby rozegrać organizm i tym samym chronić go od zimna, które panuje na zewnątrz. Organizm na pewno nam się odpłaci mniejszą ilością przeziębień.

Dobrym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie do codziennej rutyny choćby 10 minut medytacji oraz trzy razy w tygodniu po 30 minut uprawiać jakiś sport. Doskonale sprawdzą się tutaj bieganie, pływanie oraz jazda na rowerze.

Wprowadzenie tych kilku zmian na pewno zaprocentuje w dłuższym okresie czasu poprawą samopoczucia i lepszym zdrowiem.